به گزارش روابط عمومی انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات پلی اتیلن به نقل از ایبنا ، بر اساس نتایج حساب‌های ملی مرکز آمار ایران، رشد اقتصادی کشور در سال ۱۳۹۷ برابر با منفی ۴.۹ درصد بوده است که به معنی کاهش واقعی سطح تولید ناخالص داخلی نسبت به سال قبل است. در سال ۱۳۹۷، اغلب زیربخش‌ها با کاهش ارزش افزوده مواجه شدند. بین زیربخش‌های مختلف، بیشترین کاهش ارزش افزوده مربوط به بخش نفت و گاز با رشدی برابر با منفی ۱۳.۹ درصد بوده است. پس از آن، بخش صنعت با رشدی برابر با منفی ۶.۵ درصد بیشترین کاهش ارزش افزوده را داشته است. ارزش افزوده سایر زیربخش‌ها شامل کشاورزی، تأمین آب و برق و گاز و ساختمان نیز رشد منفی داشتند. ارزش افزوده گروه خدمات به قیمت‌های ثابت در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال قبل بدون تغییر بوده است. در عین حال، بین زیربخش‌های گروه خدمات، ارزش افزوده فعالیت‌های بازرگانی و همچنین فعالیت مالی و بیمه، رشد منفی و ارزش افزوده فعالیت‌های حمل و نقل و ارتباطات، مستغلات، اداره امور عمومی و سایر خدمات رشد مثبت داشتند.
مقایسه عملکرد نیمه اول و نیمه دوم سال نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۷، تفاوت عمده‌ای در عملکرد تولید اقتصاد بین نیم‌سال اول و نیم‌سال دوم وجود داشته است. رشد اقتصادی نیمه اول سال ۱۳۹۷ که نسبت به زمان مشابه سال قبل در حدود صفر درصد بود، با افت شدید در نیمه دوم سال به حدود منفی ۱۰ درصد رسید. مقایسه عملکرد بخش‌های اقتصادی بین نیم‌سال نخست و نیم‌سال دوم نیز نشان می‌دهد که بیشترین افت رشد اقتصادی بین دو نیم‌سال مربوط به بخش نفت و گاز بوده است. رشد ارزش افزوده نفت و گاز در نیمه نخست سال برابر با ۱ درصد و در نیمه دوم سال برابر با منفی ۲۹ درصد بوده است. در مورد بخش صنعت نیز کاهش رشد اقتصادی بسیار محسوس بوده به طوری که رشد ارزش‌افزده بخش صنعت در نیمه نخست سال برابر با منفی ۲ درصد و در نیمه دوم سال برابر با منفی ۱۱ درصد بوده است.
بررسی روند تغییرات فصلی رشد اقتصادی نشان می‌دهد که رشد تولید ناخالص داخلی در فصل سوم بیشترین کاهش را داشته که ناشی از اثر مستقیم افت تولید نفت بوده است. در بخش صنعت و خدمات، روند رکود به تدریج و با نزدیک شدن به پایان سال عمیق‌تر شده است. در بخش کشاورزی و همچنین ساختمان، فصل تابستان عمیق‌ترین رکود را در مقایسه با فصل‌های دیگر داشته است. به لحاظ سهم هر یک از بخش‌های اقتصادی در رشد اقتصادی، بیشترین اثر کاهنده به ترتیب مربوط به سهم بخش نفت و بعد از آن مربوط به افت تولید بخش صنعت است.
بررسی عملکرد گروه‌های اصلی منتخب در بخش صنعت نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۷، صنایع خودروسازی در اغلب محصولات با کاهش شدید تولید مواجه بوده به ویژه تولید انواع خودروی سواری که با ۳۸ درصد کاهش نسبت به سال قبل مواجه شده است. بین محصولات منتخب صنعتی، تولید لوازم خانگی نیز در سال گذشته با افت تولید قابل توجه مواجه بوده است. همچنین، برخی محصولات معدنی مانند آلومینیم و همچنین محصولات ساختمانی مانند سیمان، شیشه و چینی بهداشتی با کاهش تولید مواجه بوده است.
در مقابل، در سال گذشته وضعیت تولید محصولات معدنی و صنایع معدنی شامل فولاد خام، محصولات فولادی، کاتد مس، سنگ آهن و زغال‌سنگ نسبت به سال قبل مناسب بوده و افزایش داشته است. در مجموع، بین اقلام اصلی و عمده محصولات صنعتی، سه گروه فراورده‌های نفتی، فلزات اساسی، محصولات فلزی رشد مناسب و اغلب محصولات دیگر با کاهش تولید مواجه بوده است.
عملکرد سرمایه‌گذاری
تحلیل عملکرد سرمایه‌گذاری از جهات مختلف حائز اهمیت است از جمله آن که تاحدی نشان‌دهنده عملکرد تولید در فصل‌های آینده است. در سال ۱۳۹۷، سرمایه‌گذاری در اقتصاد بیش از تولید با رکود مواجه شده بود. بر اساس محاسبات مرکز آمار ایران، تشکیل سرمایه ناخالص در سال ۱۳۹۷ رشدی برابر با منفی ۵.۶ درصد داشته است. در این بین رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در ماشین‌آلات برابر با منفی ۶.۹ درصد و در ساختمان برابر با منفی ۴.۵ درصد بوده است.
میزان اثرگذاری تشکیل سرمایه در ماشین‌آلات بر مسیر رشد اقتصادی دوره‌های بعد بیش از بخش ساختمان است و لذا افت شدید تشکیل سرمایه ماشین‌آلات و روند نزولی آن در فصل آخر سال، به نوعی نشان‌دهنده مسیر رشد اقتصادی سال جاری خواهد بود. روند تغییرات تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در طی سال به گونه‌ای بوده که به تدریج از میزان تشکیل سرمایه کاسته شده است. نرخ تغییرات تشکیل سرمایه در فصل آخر سال نسبت به زمان مشابه سال قبل برابر با منفی ۱۰.۷ درصد بوده است. رکود سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات در فصل آخر سال به بیشترین حد خود طی سال رسید به طوریکه نرخ رشد تشکیل سرمایه ثابت در ماشین‌آلات در فصل چهارم سال برابر با منفی ۱۷.۳ درصد بود. افت شدید سرمایه‌گذاری در سال ۱۳۹۷ ناشی از عواملی مانند کاهش واردات ماشین‌آلات، نااطمینانی در اقتصاد، نوسانات نرخ ارز، تغییرات سیاست‌ها و مقررات، افزایش ریسک سرمایه‌گذاری و تنگنای مالی بوده است.
ریشه‌های رکود
رشد منفی تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۱۳۹۷ علل و ریشه‌های مختلفی داشت. برخی از این ریشه‌ها به عوامل بلندمدت تعیین‌کننده رشد اقتصادی مربوط می‌شود که مهمترین آن انباشت سرمایه ثابت است. روند انباشت سرمایه در اقتصاد ایران طی یک دهه گذشته روند نزولی داشته است. روند نزولی تشکیل سرمایه ثابت در اقتصاد ایران تا جایی ادامه یافته است که مقدار تشکیل سرمایه ثابت ناخالص سالانه به قیمت‌های ثابت در سال ۱۳۹۷ کمتر از ۷۰ درصد مقدار تشکیل سرمایه در سال ۱۳۹۰ بوده است. از زاویه‌ای دیگر، میزان سرمایه‌گذاری ناخالص در اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۷ به قیمت‌های ثابت، تقریبا به سطح اوایل دهه هشتاد بازگشته است. بنابراین روند کاهشی تشکیل سرمایه ثابت در اقتصاد ایران، عامل اصلی توضیح‌دهنده کاهش رشد اقتصادی در سال‌های اخیر به ویژه در سال ۱۳۹۷ است.
علاوه بر عامل انباشت سرمایه، عوامل دیگری نیز بر کاهش تولید ناخالص داخلی سال ۱۳۹۷ مؤثر بود که به آن‌ها اشاره می‌شود. همانطور که نتایج حساب‌های ملی نیر نشان می‌دهد، بیشترین سهم رکود سال گذشته مربوط به بخش نفت و گاز بوده است. با اجرایی شدن تحریم‌های گسترده نفتی در نیمه دوم سال گذشته، صادرات نفت و به تبع آن تولید نفت کاهش یافت. در نتیجه ارزش افزوده بخش نفت و گاز در نیمه دوم سال با افت شدید مواجه شد و همین مسئله بیشترین سهم را در کاهش رشد اقتصادی سال گذشته داشت. به طوریکه نزدیک به ۷۰ درصد رشد منفی تولید ناخالص داخلی در سال گذشته ناشی از اثر مستقیم کاهش ارزش افزوده بخش نفت و گاز بود. همچنین، با کاهش درآمدهای نفت و گاز از میزان سرمایه‌گذاری‌های دولت کاسته شد که آن نیز یکی دیگر از زمینه‌های کاهش رشد اقتصادی و پایداری رکود بوده است.
در سال گذشته، میزان نظارت دولت بر قیمت‌گذاری‌ها تشدید شد. تشدید نظارت بر قیمت‌گذاری کالاها و تعیین سقف قیمتی، همزمان با افزایش هزینه‌های تولید ناشی از افزایش نرخ ارز، از دیگر زمینه‌های رکود و کاهش تولید سال گذشته محسوب می‌شود. به این نکته نیز باید اشاره کرد که ممنوعیت‌های صادراتی وضع شده در سال گذشته با هدف کنترل قیمت در بازارهای داخلی و تغییرات پی‌درپی مقرات ارزی و تجاری، یکی دیگر از علل کاهش تولید و عمیق‌تر شدن رکود در سال گذشته بوده است.
جدای از عوامل مذکور، سایر عوامل مانند کاهش واردات ماشین‌آلات و مواد اولیه تولید، افزایش نااطمینانی، موانع مبادلات بانکی و تجارت خارجی و تنگنای مالی و مشکلات تامین مالی بنگاه‌ها نیز در کاهش تولید بخش‌های مختلف اقتصادی مؤثر بوده است. در سال ۱۳۹۷، یکی دیگر از عوامل کاهش تولیدات داخل، سیاست تخصیص ارز ترجیحی بوده است. این سیاست به واسطه ایجاد مزیت قیمتی و افزایش واردات کالاهای اساسی به ویژه در مورد اقلامی مانند ذرت، برنج، سویا، کنجاله، روغن‌خام، شکر، لاستیک خودرو و برخی اقلام دیگر، موجب کاهش تولیدات داخلی و کاهش تولید ناخالص داخلی شده است.
در مجموع در سال ۱۳۹۷ از یک طرف در اثر تحولات متغیرهای بنیادین به ویژه کاهش تشکیل سرمایه ثابت و از طرف دیگر در اثر تشدید بی‌ثباتی و نااطمینانی در اقتصاد و برخی سیاست‌های دولتی از قبیل تخصیص ارز ترجیحی، تشدید دخالت در قیمت‌گذاری و همچنین ممنوعیت‌های صادراتی، تولید ناخالص داخلی کاهش یافته است.
